قد چگونه به ارث می‌ رسد؟ بررسی عوامل محیطی و ژنتیکی

سوالی که در ابتدای این موضوع به ذهن می‌رسد را می توان اینگونه بیان کرد: ” قد چگونه به ارث می‌ رسد و تفاوت در قد افراد چقدر به اثرات ژنتیکی و چقدر به اثرات تغذیه ای مربوط می شود؟” پاسخ کوتاه به این سوال این است که حدود ۸۰ درصد از تفاوت قد بین افراد را عوامل ژنتیکی تعیین می کند، در حالی که تقریبا ۲۰ درصد را می توان به اثرات محیطی و عمدتاً تغذیه نسبت داد. این پاسخ بر اساس تخمین‌هایی از مطالعات در زمینه «وراثت‌پذیری» قد انسان است.

اندازه قد بین افراد به طور چشمگیری متفاوت است. بلندترین فردی که تا به حال اندازه گیری شده است ۲۷۲cm می‌باشد، در حالی که کوتاه ترین فرد تنها ۶۷cm قد دارد.

قد انسان یک صفت کمّی است، یعنی مشخصه ای است که در کمیت اندازه گیری می شود و توسط چندین و چند ژن و همچنین عوامل محیطی کنترل می شود. بسیاری از مطالعات، وراثت پذیریِ قد انسان را تخمین زده اند. اغلب، این مطالعات با تخمین میزان شباهت بین خویشاوندان، وراثت پذیری را تعیین می کنند.

قد چگونه به ارث می‌ رسد؟ بررسی چگونگی وراثت پذیری قد

میتوان با همبستگی شباهت ژنتیکی بین خویشاوندان (دوقلو، خواهر و برادر، والدین و فرزندان) با شباهت قد، اثر ژنتیکی را از اثرات محیطی جدا کرد. برای اندازه گیری دقیق اینکه چقدر اقوام از نظر ژنتیکی مشابه هستند، می توان تعداد نشانگرهای ژنتیکی مشترک آنها را اندازه گیری کرد.

به عنوان مثال، پیتر ام ویشر از موسسه تحقیقات پزشکی کوئینزلند در استرالیا اخیراً گزارش داد که وراثت پذیری قد بر اساس ۳۳۷۵ جفت دوقلو و خواهر و برادر استرالیایی ۸۰ درصد است. در ایالات متحده، وراثت پذیری قد برای مردان سفیدپوست ۸۰ درصد برآورد شد. این تخمین ها توسط مطالعه دیگری بر روی ۸۷۹۸ جفت دوقلو فنلاندی به خوبی تأیید می شود. در این مطالعه بر روی جامعه فنلاندی وراثت پذیری برای مردان ۷۸ درصد و برای زنان ۷۵ درصد بود. مطالعات دیگر نشان داده است که وراثت قد در میان سفیدپوستان حتی بیش از ۸۰ درصد است.

تفاوت وراثت‌پذیری قد در نژادهای مختلف

از آنجایی که اقوام مختلف دارای پیشینه ژنتیکی متفاوتی هستند و در محیط‌های مختلف زندگی می‌کنند، با این حال، وراثت‌پذیری قد می‌تواند از جمعیتی به جمعیت دیگر و حتی از مردان تا زنان متفاوت باشد. در جمعیت های آسیایی، وراثت پذیری قد بسیار کمتر از ۸۰ درصد است.

به عنوان مثال، در سال ۲۰۰۴، میائو شین لی از دانشگاه هونان نرمال چین و همکارانش، بر اساس جمعیت چینی متشکل از ۳۸۵ خانواده، وراثت پذیری قد را ۶۵ درصد تخمین زدند. در جمعیت‌های آفریقایی نیز میزان وراثت پذیری قد همین مقدار اندازه گیری شد.

چنین تنوعاتی در وراثت پذیری عمدتاً به دلیل پیشینه ژنتیکی متفاوت گروه های قومی و محیط های متمایز (اقلیم، عادات غذایی و سبک زندگی) است که آنها تجربه می کنند.

وراثت پذیری به ما اجازه می دهد تا بررسی کنیم که چگونه ژنتیک به طور مستقیم بر قد افراد تأثیر می گذارد. به عنوان مثال، جمعیتی از مردان سفیدپوست دارای وراثت پذیری ۸۰ درصد و قد متوسط ۱۷۸ سانتی متر (تقریباً پنج فوت، ۱۰ اینچ) هستند. اگر در خیابان با مرد سفید پوستی برخورد کنیم که قد ۱۸۳ سانتی متری دارد، وراثت پذیری به ما می گوید که چه کسری از قد اضافی او ناشی از گونه های ژنتیکی است و چه کسری به دلیل محیط اطراف او (عادت غذایی و سبک زندگی) است. این مرد پنج سانتی متر از حد متوسط بلندتر است. بنابراین، ۸۰ درصد از پنج سانتی‌متر اضافی یا چهار سانتی‌متر، ناشی از انواع ژنتیکی است، در حالی که یک سانتی‌متر به دلیل اثرات محیطی مانند تغذیه است.

در همین مورد، یک ویدئو در صفحه اینستاگرامی ژن و فیت فراهم شده است. برای درک بهتر این موضوع می‌توانید از طریق این لینک به آن دسترسی داشته باشید.

تأثیر محیط و تغذیه در قد

آیا درمان های خاص و مکمل های غذایی می توانند قد را بیشتر افزایش دهند؟ پاسخ بله است. مهمترین ماده مغذی برای قد نهایی پروتئین در دوران کودکی است. مواد معدنی، به ویژه کلسیم، و ویتامین های A و D نیز بر قد تأثیر می گذارند. به همین دلیل، سوء تغذیه در دوران کودکی برای افزایش قد مضر است. به طور کلی، پسران در اواخر نوجوانی به حداکثر قد می رسند، در حالی که دختران در اواسط نوجوانی به حداکثر قد خود می رسند. بنابراین، تغذیه کافی قبل از بلوغ برای قد بسیار مهم است.

نقش هورمون رشد شامل تأثیرگذاری بر قد و کمک به ساخت استخوان‌ها و ماهیچه‌ها است. سطوح طبیعی هورمون رشد در طول روز در نوسان است که ظاهراً تحت تأثیر فعالیت بدنی است. به عنوان مثال، زمانی که ما ورزش می کنیم، سطح آن افزایش می یابد. سطح هورمون رشد در دوران کودکی افزایش می یابد و در دوران بلوغ به اوج خود می رسد.

خواب مناسب و تنظیم زمان‌بندی آن در ترشح هورمون رشد بسیار موثر است. بالا ترین ساعت راندمان ترشح هورمون رشد، ساعت ۱۰ شب الی ۲ بامداد است. بنابراین داشتن خواب کافی و به موقع، به خصوص در کودکان می‌تواند در رشد قد بسیار مهم باشد.

قد از پدر به ارث می‌رسد یا مادر؟

هر دو. تاکنون، دانشمندان ۶۹۷ ژن (در ۴۲۴ منطقه ژنی) را به عنوان مرتبط با قد شناسایی کرده اند. ما تقریباً نیمی از این ژن‌ها را از مادر و نیمی از پدرمان به ارث می‌بریم، بنابراین هر کدام تقریباً تأثیری برابر با قد نهایی ما دارند. برخی از این ژن ها غالب، برخی مغلوب هستند، برخی فقط در حضور ژن دیگری فعال هستند، برخی بیشتر از سایرین بر روی قد تأثیر می گذارند و …

به عبارت دیگر کاملا پیچیده است و گاهی اوقات نتایج غیرمنتظره ای رخ می دهد. بنابراین بهترین پاسخ به این پرسش این است که محتوای ژنتیکی پدر و مادر به مقدار برابر در قد فرزندان مؤثر است.

در انتهای این مقاله شایسته میدانم که ذکر کنم، در جامعه امروزی و با افزایش سطح فرهنگی همه‌ی افراد، چه زن چه مرد، چه سیاه چه سفید، چه بلند چه کوتاه، چه لاغر چه چاق، همگی با هم برابرند و به یک مقدار دارای مقام انسانیت هستند و قابل احترام‌اند.